De criteria die worden gehanteerd bij de verdeling van deze middelen staan al geruime tijd ter discussie, en zelfs het Grondwettelijk Hof heeft harde kritiek geuit. Hoewel het Gemeentefonds niet volledig is vernietigd, heeft het Hof in 2018 de Vlaamse overheid terecht op de vingers getikt. Er werd huiswerk meegegeven: bij de volgende aanpassing moest de verdeling eerlijker worden. Vijf jaar later is er echter nog steeds niets veranderd aan het Gemeentefonds.

Het is absoluut onbegrijpelijk dat de huidige verdeling van middelen niet meer vragen en verontwaardiging oproept. De verschillen tussen onze steden en gemeenten zijn aanzienlijk. Het gaat hier niet slechts om een dikkere laag slagroom, maar om de basisbehoeften van deze gemeenschappen. Grootsteden krijgen opmerkelijk meer financiële steun per inwoner dan kleinere gemeenten. Deze kleinere gemeenten moeten het vaak stellen met vijf tot zes keer minder budget dan Antwerpen en Gent, die meer dan 1.550 euro per inwoner ontvangen. Hoewel het begrijpelijk is dat steden met grotere uitdagingen en problemen meer middelen nodig hebben, is het voor iedereen duidelijk dat de huidige verhoudingen en criteria niet langer gerechtvaardigd zijn.

Het platteland roert zich en voelt de beperkte beleidsmogelijkheden als kruimels aan. Onze samenleving is voortdurend in beweging, en de verwachtingen van inwoners en lokale besturen evolueren mee. Een vernieuwd Gemeentefonds moet hier rekening mee houden en nieuwe criteria omarmen die aansluiten bij de grote uitdagingen waar lokale besturen de komende jaren voor staan. Gemeenten met veel senioren hebben bijvoorbeeld vaak lagere belastinginkomsten, terwijl deze senioren recht hebben op de beste dienstverlening. Bovendien waarderen we vandaag de open ruimte meer dan ooit, maar het Gemeentefonds houdt geen rekening met de kosten voor het onderhoud van grachten, bermen en landelijke wegen.

Een vernieuwd Gemeentefonds, met geactualiseerde criteria, moet ervoor zorgen dat de grote verschillen in subsidie per inwoner tussen grote en kleine besturen verdwijnen. We moeten streven naar een eerlijke verdeling, zodat geen enkele inwoner ‘minder waard’ is vanwege de plaats waar hij of zij woont.

De financiering van lokale besturen is de afgelopen jaren verworden tot een lappendeken van regelingen: Gemeentefonds, stedenfonds, plattelandsfonds, Elia-compensatie, ingekantelde sectorale subsidies voor cultuur, jeugd en sport, enzovoort. Dit ondoorzichtige dessertbuffet is niet langer houdbaar en moet worden herzien. Het is hoog tijd voor een grondige make-over, waarbij middelen worden verdeeld op basis van duidelijke, geactualiseerde en breed gedragen objectieve criteria. Laten we de kans grijpen om de broodnodige veranderingen door te voeren en onze lokale besturen de steun te geven die ze verdienen. Het wordt tijd dat we echt respect tonen voor alle steden en gemeenten in Vlaanderen, ongeacht hun grootte.

Brecht Warnez

Vlaams Parlementslid voor cd&v en schepen in Wingene